Ảnh hưởng của việc đồng Yen tăng giá đối với tài sản toàn cầu: Nguyên nhân đằng sau sự giảm giá đồng USD, vàng và Bitcoin đồng thời

Gần đây, một hiện tượng tài chính hiếm thấy đã thu hút sự chú ý rộng rãi trên thị trường: đồng đô la Mỹ, vàng và Bitcoin đồng thời giảm mạnh. Tình huống này không phổ biến trong lịch sử, vì ba loại tài sản này thường thể hiện sự chuyển động ngược chiều. Bài viết này sẽ đi sâu vào nguyên nhân đằng sau hiện tượng này, cũng như tác động lâu dài có thể đến từ việc điều chỉnh chính sách của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản.

Sự thu hẹp thanh khoản ngắn hạn do giao dịch chênh lệch lãi suất yên Nhật đảo ngược

Vào cuối tháng 7, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã công bố việc thoát khỏi chính sách kiểm soát đường cong lợi suất (YCC) và lần đầu tiên tăng lãi suất, quyết định này đã gây ra sự đảo ngược trong giao dịch chênh lệch lãi suất yên. Trong một thời gian dài, do môi trường lãi suất cực kỳ thấp của Nhật Bản, một lượng lớn nhà đầu tư đã vay yên Nhật, sau đó đổi sang đô la Mỹ để nắm giữ tài sản bằng đô la, tận hưởng lợi suất chênh lệch giữa Nhật Bản và Mỹ. Mô hình giao dịch này được gọi là "giao dịch chênh lệch lãi suất yên".

Điều chỉnh chính sách của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã dẫn đến việc lãi suất thị trường Nhật Bản, tỷ giá yên Nhật và lợi suất trái phiếu Nhật Bản đồng thời tăng lên, làm cho chênh lệch lãi suất Nhật-Mỹ nhanh chóng thu hẹp lại. Điều này khiến việc tiếp tục thực hiện giao dịch chênh lệch lãi suất trở nên không còn lợi nhuận, thậm chí có thể chuyển sang thua lỗ. Để tránh bị thanh lý vị thế, nhiều nhà đầu tư buộc phải thanh lý các tài sản trú ẩn khác (như vàng và Bitcoin) để có được tính thanh khoản bằng USD cho việc bổ sung ký quỹ. Quá trình này đã gây ra áp lực bán lớn đối với Bitcoin và vàng, cuối cùng dẫn đến việc chỉ số USD, vàng và Bitcoin cùng giảm mạnh một cách hiếm hoi.

Ảnh hưởng dài hạn của giao dịch chênh lệch lãi suất đảo ngược đến giá tài sản là hạn chế

Dựa trên dữ liệu lịch sử, ngoài việc có ảnh hưởng trực tiếp đến các tài sản liên quan đến Nhật Bản, sự đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất không có ảnh hưởng lâu dài đáng kể đến giá của các tài sản khác. Kể từ khi bong bóng kinh tế Nhật Bản vỡ vào những năm 90, đồng yên đã trở thành đồng tiền chính cho giao dịch chênh lệch lãi suất, trong lịch sử đã có tổng cộng 5 đợt đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất. Những sự kiện này chủ yếu ảnh hưởng đến tỷ giá đồng yên và lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản, nhưng ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán toàn cầu thì không đồng nhất.

Ví dụ, vào các năm 1998, 2002 và 2007, chênh lệch lãi suất Nhật-Mỹ thu hẹp đã dẫn đến việc đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất; vào năm 2015, thị trường kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ ngừng tăng lãi suất, và vào năm 2022, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản điều chỉnh lập trường chính sách, cũng đã gây ra sự suy giảm của giao dịch chênh lệch lãi suất. Tuy nhiên, trong năm lần biến động này, hiệu suất của thị trường chứng khoán toàn cầu không đồng nhất, khó có thể tổng kết ra quy luật rõ ràng.

Tác động tiềm năng của việc đồng Yên tăng giá đối với nền kinh tế Nhật Bản

Mặc dù việc đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất có ảnh hưởng hạn chế đến giá tài sản toàn cầu trong dài hạn, nhưng nó có thể có tác động sâu sắc đến nền kinh tế vĩ mô của Nhật Bản. Có một mối quan hệ tăng cường tuần hoàn giữa tỷ giá yên và giao dịch chênh lệch lãi suất: việc Ngân hàng Trung ương tăng lãi suất dẫn đến sự thu hẹp chênh lệch lãi suất, đảo ngược giao dịch chênh lệch lãi suất; dòng tiền quay trở lại lại càng đẩy cao tỷ giá yên, điều này lại càng làm suy yếu động cơ của giao dịch chênh lệch lãi suất.

Quyết định tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản lần này chủ yếu nhằm duy trì sức mua của yên Nhật. Tuy nhiên, việc yên Nhật tăng giá có thể gây ra thách thức cho nền kinh tế hướng ngoại của Nhật Bản. Mặc dù tỷ trọng thương mại quốc tế trong GDP của Nhật Bản không đặc biệt cao, nhưng tầm quan trọng của nó không thể bị bỏ qua.

Xuất khẩu của Nhật Bản chủ yếu là hàng hóa chế tạo công nghiệp, đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô. Chuỗi ngành ô tô dài, có thể cung cấp nhiều cơ hội việc làm và hiệu suất sản xuất cao. Theo hiệu ứng Balassa-Samuelson, mức lương cao trong ngành chế tạo sẽ lan tỏa sang các ngành khác, thúc đẩy sự phát triển kinh tế tổng thể. Hơn nữa, mặc dù đầu tư trực tiếp và doanh số bán hàng của các thương hiệu ô tô Nhật Bản ở nước ngoài không được tính vào GDP, nhưng đóng góp của chúng cho nền kinh tế Nhật Bản cũng quan trọng không kém.

Do đó, trong bối cảnh nhu cầu trong nước Nhật Bản vẫn yếu, việc yên Nhật tăng giá mạnh có thể ảnh hưởng tiêu cực đến ngành công nghiệp ô tô của Nhật Bản đang cạnh tranh trên thị trường toàn cầu và ngành công nghiệp bán dẫn đang cố gắng phục hồi. Trong 30 năm qua, Nhật Bản đã nỗ lực chống lại tình trạng giảm phát, ngay cả khi không thực hiện chính sách thắt chặt, chỉ cần chậm hơn một chút so với bước đi nới lỏng của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cũng có thể dẫn đến suy thoái kinh tế đáng kể. Quan điểm diều hâu mà Ngân hàng Trung ương Nhật Bản thể hiện lần này chắc chắn đã phủ bóng lên triển vọng ngắn hạn của nền kinh tế Nhật Bản.