DAO: Những đặc điểm cốt lõi của mô hình tổ chức mới nổi, khó khăn trong quản trị và chiến lược ứng phó

Lời nói đầu

Cuốn sách "Tái cấu trúc tổ chức" đã tổng hợp năm loại hình tổ chức trong lịch sử nhân loại thành năm màu sắc và đã phân tích sâu sắc các đặc điểm của chúng. Trong đó, tổ chức màu xanh được coi là hình thái lý tưởng cho tổ chức mới trong tương lai, với các đặc điểm như quyết định phân tán, quản lý tự chủ và sứ mệnh tiến hóa. Sự trỗi dậy của tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) trong những năm gần đây đại diện cho thực tiễn tiên phong của tư tưởng tổ chức màu xanh. Bài viết này sẽ khám phá các đặc điểm cốt lõi của DAO, những thách thức trong quản trị mà nó phải đối mặt và các chiến lược hiện tại để ứng phó với những thách thức này.

Định nghĩa và đặc điểm của DAO

DAO là một mô hình tổ chức số mới nổi, được hình thành từ công nghệ tiền điện tử và blockchain. Tính đến tháng 8 năm 2024, đã có hơn 50.000 DAO được thành lập trên toàn cầu, với hơn 10 triệu người sở hữu token quản trị, và số tiền trong kho bạc tập thể đã vượt quá 21 tỷ USD. DAO thể hiện tiềm năng to lớn trong việc định hình lại cách thức tổ chức và hợp tác của con người.

Các đặc điểm cốt lõi của DAO chủ yếu xoay quanh tính phi tập trung và tính tự chủ, liên quan đến hai khía cạnh công nghệ và quản trị:

1. Khía cạnh kỹ thuật:

   • Lưu trữ phân tán dựa trên blockchain
   • Hợp đồng thông minh có thể thực hiện quyết định tự động
   • Thực hành triết lý "Mã là luật"

2. Cấp quản lý:

   • Quyền quyết định được chia sẻ bởi tất cả các thành viên
   • Tính dân chủ của quá trình ra quyết định
   • Sử dụng token quản trị để bảo đảm quyền biểu quyết chia sẻ cho các thành viên
   • Tuân thủ nguyên tắc dân chủ thương thảo và bỏ phiếu
   • Thành viên tự do tham gia

Mục tiêu tổ chức của DAO vừa có lợi nhuận vừa đạt được mục tiêu cộng đồng bền vững. Tóm lại, DAO có thể được định nghĩa là: một hình thức tổ chức dựa trên công nghệ blockchain, hợp đồng thông minh và tiền điện tử, trong đó quyền quyết định được chia sẻ giữa tất cả các thành viên, các thành viên trong cộng đồng tự nguyện tham gia vào các quyết định dân chủ dựa trên đề xuất, nhằm đạt được lợi nhuận thương mại và lợi ích chung của cộng đồng.

Những khó khăn trong quản lý của DAO

Mặc dù DAO có tầm nhìn đầy cảm hứng và những nguyên tắc tổ chức tiên tiến, nhưng thực tế vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức:

1. Xu hướng tập trung quyền quyết định:

   • Token quản trị ngày càng bị kiểm soát bởi một số "cá voi" hoặc liên minh cử tri
   • Cấu trúc tổ chức xuất hiện các cấp độ quyền khác nhau
   • Thiết lập các cơ quan trung tâm quyền lực (như ủy ban, hội đồng trung ương)

2. Cử tri thờ ơ và vòng đời ngắn hơn:

   • Tỷ lệ tham gia thấp trong quá trình quản trị
   • Thời gian sống trung bình của hầu hết các DAO chỉ là 18 tháng

3. Cân bằng giữa lợi ích thương mại và lợi ích công cộng:

   • Vấn đề "đi nhờ" thường xuyên xảy ra
   • Mâu thuẫn giữa việc theo đuổi hiệu quả và dân chủ hóa

Chiến lược để thực hiện quản trị bền vững

Để đối phó với các vấn đề quản trị trên, DAO đang khám phá nhiều chiến lược khác nhau:

1. Sự đổi mới của cơ chế bỏ phiếu:

   • Bỏ phiếu theo bình phương
   • Bỏ phiếu theo số lượng hợp lệ
   • Bỏ phiếu dựa trên uy tín
   • Bỏ phiếu ủy quyền (thực hành dân chủ thanh khoản)

2. Cải tiến mô hình khuyến khích kinh tế và phân phối:

   • Chế độ thưởng
   • Quỹ lợi ích
   • Cơ chế thưởng
   • Hệ thống tiền boa
   • Hợp đồng thuê

3. Nâng cao cơ chế giao tiếp giữa các thành viên:

   • Nâng cao khả năng giải quyết xung đột trong giao tiếp quyết định
   • Đảm bảo tính bình đẳng trong quá trình giao tiếp giữa các thành viên
   • Nâng cao chất lượng và hiệu quả của giao tiếp và thương lượng

Kết luận

DAO mang lại hy vọng cho nhân loại về các hình thức tổ chức tốt hơn, nhưng có một khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế. Vấn đề căn bản mà các tổ chức phải đối mặt luôn là làm thế nào để thực hiện và duy trì quản trị hiệu quả. DAO không phải là câu trả lời cuối cùng cho tất cả các vấn đề quản trị tổ chức, mà chúng ta nên khám phá một số vấn đề thực tiễn: Trong trường hợp nào cần tổ chức nhân sự theo cách DAO? Ranh giới của DAO thực sự ở đâu? Trong DAO, những quyết định nào phù hợp với "tập hợp ý kiến", và những quyết định nào cần phải "quyết định một lần"?

Mặc dù những vấn đề này có thể không có câu trả lời tiêu chuẩn, nhưng giá trị cốt lõi mà DAO theo đuổi mới là nguồn động lực thực sự thúc đẩy sự tối ưu hóa liên tục của các hình thức tổ chức nhân loại.